Για την ταινία “Ο λόγος του βασιλιά”

Ανασύρουμε από το forum του ΚΕΘΤ άρθρο που δημοσιεύθηκε το 2010, για την ταινία ” Ο λόγος του Βασιλιά”.

“Ο λόγος του βασιλιά” μια δυνατή φωνή για τον τραυλισμό.

Δημοσίευσηαπό ΚΕΘΤ » Δευτ Δεκ 13, 2010 4:53

Η ταινία του Tom Hooper «ο λόγος του βασιλιά» που θα αρχίσει να προβάλλεται το Δεκέμβριο στους κινηματογράφους  φέρνει  στην επικαιρότητα το θέμα των διαταραχών ροής της ομιλίας. Η Μιρέλα Χωριανοπούλου, η Κατερίνα Κακκίδου, η Φώφη Στεφάνου και ο Γιώργος Φούρλας είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την ταινία “ο λόγος του βασιλιά” σε μία ειδική προβολή που οργάνωσε η εταιρεία ODEON για τους συνεργάτες του ΚΕΘΤ. Ο Γιώργος Φούρλας σχολιάζει:

Η ταινία με δυο λόγια
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, βασιλιά Γεωργίου του 5ου και τη σκανδαλώδη παραίτηση του βασιλιά Εδουάρδου του 8ου, ο Μπέρτι (Colin Firth), που τραυλίζει  σε όλη του τη ζωή, γίνεται ξαφνικά βασιλιάς: είναι ο νέος βασιλιάς Γεώργιος ο 6ος της Αγγλίας. Με τη χώρα του να βρίσκεται στα πρόθυρα πολέμου, η σύζυγός του Ελισάβετ (Helena Bonham Carter) κανονίζει για τον άντρα της ένα ραντεβού με έναν εκκεντρικό λογοθεραπευτή, τον Λάιονελ Λογκ (Geoffrey Rush) . Ύστερα από ένα δύσκολο ξεκίνημα, οι δυο άνδρες ακολουθούν μια ανορθόδοξη μέθοδο θεραπείας και μια ιδιαίτερη σχέση γεννιέται ανάμεσά τους.Η Θεραπευτική σχέση

Ο Μπέρτι αφού απορρίπτει αρκετούς θεραπευτές απευθύνεται  τελικά στον λογοθεραπευτή Λάιονελ Λογκ. Αυτός  τον αντιμετωπίζει ως πρόσωπο, ως ολότητα και όχι μόνο σαν «ένα στόμα που κολλάει». Με πρωτότυπο τρόπο κτίζει και οριοθετεί μία ισότιμη θεραπευτική σχέση και οδηγεί το πρόσωπο που τραυλίζει να επενδύσει σε αυτήν απαλλάσσοντάς τoν από τα βαρίδια των προηγούμενων συμβατικών θεραπευτικών προσεγγίσεων που έχουν αποτύχει.

Η ταινία εστιάζει στη θεραπευτική σχέση και η εστίαση αυτή δε θα μπορούσε να είναι περισσότερο επίκαιρη σε καιρούς που οι θεραπευτικές σχέσεις τείνουν να είναι διεκπεραιωτικές -και φυσικά αναποτελεσματικές-  υπό την πίεση του οικονομικού κόστους, της ελλιπούς κατάρτισης των λογοθεραπευτών, της χαλαρής οριοθέτησης, της μη επένδυσης σε αυτές από τα πρόσωπα που τραυλίζουν (ή τους γονείς τους στην περίπτωση των παιδιών).

Ο εσωτερικός τραυλισμός

Όσο μακρινή  είναι η εποχή στην οποία η ταινία αναφέρεται άλλο τόσο διαχρονικές είναι οι αντιδράσεις του βασιλιά που τραυλίζει στο γεγονός του τραυλισμού. Ο φόβος του ακροατηρίου, η αποφυγή περιστάσεων, ο θυμός και η απόγνωση, ο περιορισμός ομιλίας και η απώλεια ελέγχου της  -κυρίως σε επικοινωνιακές περιστάσεις με πολυπληθές ή «απειλητικό» ακροατήριο- είναι όμοια με τα συναισθήματα που βιώνουν οι σύγχρονοι ενήλικοι και οι έφηβοι που τραυλίζουν.Ο τραυλισμός τους καθορίζει τις επικοινωνιακές τους επιλογές και διέπει το ρόλο τους στην επικοινωνία. Η δυσκολία στην ομιλία μπορεί να τους κάνει αποδέκτες κοροϊδευτικών σχολίων, να τους οδηγεί στον αποκλεισμό και στην απομόνωση. Για τα παιδιά σχολικής ηλικίας που σταδιακά μεταβαίνουν από μια φάση ασυνείδητου τραυλισμού στη συνειδητοποίηση της δυσκολίας τους ο τραυλισμός τα οδηγεί στην ανάπτυξη αμυντικών μηχανισμών όπως οι συμπεριφορές αποφυγής.Ο θεατής της ταινίας μπαίνει από την πρώτη σκηνή στη θέση του προσώπου που τραυλίζει ακούγοντας τα «κολλήματα» στην ομιλία του βασιλιά να αντηχούν επαναλαμβανόμενα από την ηχώ του ανοιχτού χώρου, του σταδίου στο οποίο μιλά. Για πρώτη φορά ο Μπέρτι ακούει τον τραυλισμό του μέσα από την ηχώ και γίνεται αποδέκτης της επιθετικότητας της ίδιας του της φωνής που τραυλίζει.

Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί ενήλικοι που τραυλίζουν και απευθύνονται για θεραπεία αρνούνται να ακούσουν την ηχογραφημένη φωνή τους και χαμηλώνουν το κεφάλι ή τα μάτια στη μίμηση των χαρακτηριστικών του τραυλισμού τους από τον λογοθεραπευτή. Για πολλούς απαιτούνται αρκετές θεραπευτικές συνεδρίες πριν τολμήσουν να ακούσουν τη μαγνητοφωνημένη ομιλία τους ή να δουν τον εαυτό τους σε βίντεο.

Ίαση VS Θεραπεία
Το σχόλιο του Λάιονελ Λογκ προς το γιό του που παρακολουθεί μαζί του το λόγο του βασιλιά: «… είναι πολύ μεγάλος (σε ηλικία) για να καταφέρω πλήρη ίαση…»  είναι καταλυτικό. Προκαλεί στο θεατή την ίδια απόγνωση που προκαλεί στους σύγχρονους γονείς ή στα πρόσωπα που τραυλίζουν και απευθύνονται για θεραπεία η ντετερμινιστική δήλωση του θεραπευτή περί της αδυναμίας εξάλειψης του τραυλισμού μέσω της θεραπείας. Η αισιόδοξη συμπλήρωση «…αλλά μπορώ να καταφέρω κάτι πολύ κοντά σε αυτήν. Είμαι σίγουρος γι’ αυτό.»  περιγράφει τη ρεαλιστική πρόταση των σύγχρονων θεραπειών.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι καμία θεραπεία δεν οδηγεί σε πλήρη και μόνιμη αποκατάσταση της ομιλία όταν ο τραυλισμός έχει εδραιωθεί. Όμως, ο ενήλικος που τραυλίζει , ανεξάρτητα από την ηλικία του, μπορεί να καταφέρει εξαιρετικά σημαντική αύξηση της ευφράδειας, μείωση της συχνότητας και έντασης των στιγμών του τραυλισμού, ευκολότερη επικοινωνία, θετική αλλαγή στον τρόπο της επικοινωνίας και στο ρόλο που παίρνει στην επικοινωνία, ανετότερη συναναστροφή με τους άλλους ανθρώπους.

Για τα παιδιά σχολικής ηλικίας με εδραιωμένο τραυλισμό η λογοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά στη μείωση της έντασης και της συχνότητας των συμπτωμάτων, στη ελαχιστοποίηση των συνεπειών του τραυλισμού, στην αποτροπή της εξέλιξής του σε πολυπλοκότερα στάδια της δυσκολίας και σε θετική στάση στην επικοινωνία.

Ο λογοθεραπευτής μπορεί επίσης να βοηθήσει το παιδί και την οικογένεια να διαχειριστούν  θέματα που έχουν σχέση με αντιλήψεις, στάσεις, συμπεριφορές και συναισθήματα που σχετίζονται με την ομιλία. Έμφαση δίνεται και στην ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων, στην ανασύνταξη του επικοινωνιακού ρόλου του παιδιού και στον έλεγχο του περιβάλλοντος με καθοδήγηση των εκπαιδευτικών και της οικογένειας.

Οι σημαντικοί άλλοι

Στην ταινία περιγράφεται και ο ρόλος των σημαντικών άλλων. Η γυναίκα του βασιλιά Ελίζαμπεθ με δική της πρωτοβουλία συναντά πρώτη τον Λάιονελ Λογκ. Κατόπιν πείθει τον πρίγκιπα να κάνει μια νέα προσπάθεια και τον συνοδεύει στην πρώτη συνεδρία. Τον υποστηρίζει διαρκώς αποδεχόμενη τον τραυλισμό του αλλά και τις επιλογές του αναδεικνύοντας την ανάγκη στήριξης του προσώπου που τραυλίζει από το οικείο περιβάλλον.

Σε αντίθεση ο αδελφός του Μπέρτι και προκάτοχός του στο θρόνο σε στιγμή διαφωνίας μαζί του τον μειώνει μιμούμενος υποτιμητικά τον τραυλισμό του. Τα παιδιά του Μπέρτι ανάγονται σε ένα ακόμα κίνητρο για τη λογοθεραπεία. Ο τραυλισμός τον δυσκολεύει να αφηγηθεί ένα παραμύθι στα παιδιά και η ανάγκη διατήρησης αυτής της σημαντικής σχέσης τον οδηγεί στο θεραπευτή.

Πολλά από τα πρόσωπα που τραυλίζουν έχουν βιώσει την αρνητική στάση των οικείων προσώπων στο γεγονός ότι τραυλίζουν. Οι κοροϊδίες μεταξύ αδελφών αλλά και οι υπεραπλουστευμένες και αναποτελεσματικές υποδείξεις όπως «μίλα πιο αργά» ή «πάρε μια ανάσα και ξαναπές το», ηχούν πολλές φορές σαν «ποινές» στα αυτιά του προσώπου που τραυλίζει διογκωμένες από τις πιθανές συνοδευτικές προτάσεις ή υποδείξεις για λογοθεραπεία.

Πολλοί ενήλικοι που τραυλίζουν που έρχονται σε θεραπεία επειδή τους το ζήτησε ο σύντροφός τους ή οι γονείς, στην περίπτωση των παιδιών, δεν επενδύουν στη θεραπεία γιατί εξ αρχής η θεραπεία δεν είναι δικό τους αίτημα. Ο σεβασμός του προσώπου που τραυλίζει και των επιλογών του, η ανοιχτή συζήτηση για ένα θέμα που δεν θεωρείται ταμπού, η εστίαση της συζήτησης στο τι έχει το πρόσωπο που τραυλίζει να πει, η έγκυρη ενημέρωση για τον τραυλισμό, βοηθούν στη θεώρηση της δυσκολίας στις πραγματικές της διαστάσεις.

Παγκοσμίως, τα σωματεία που διοικούνται από πρόσωπα που τραυλίζουν όπως είναι ο ELSA (European League of Stuttering Associations) υποστηρίζουν τα δικαιώματα των προσώπων που τραυλίζουν ενώ ομάδες αυτοβοήθειας προσφέρουν διαρκή υποστήριξη.

Η εξέλιξη της θεραπείας

Όπως και πολλά άλλα πρόσωπα που τραυλίζουν ο Μπέρτι έχει βιώσει την αποτυχία πολλών θεραπευτικών προγραμμάτων. Αρνείται τη θεραπεία και είναι προκλητικός με τον Λαιόνελ Λογκ που του προτείνει μία εναλλακτική προσέγγιση. Τον απορρίπτει στην αρχή και επανέρχεται «εκτιμώντας» στους χειρισμούς του θεραπευτή.

Ο Θεραπευτής οριοθετεί τη θεραπευτική σχέση (θεραπεία στο χώρο του λογοθεραπευτή, ισότιμη και αυστηρά επαγγελματική σχέση, εμπιστευτικότητα, σταθερότητα απόψεων) και διατυπώνει θεραπευτική πρόταση με τη συμβολική παράδοση του δίσκου με την ηχογράφηση της ευφραδούς ομιλίας του Μπέρτι.

Κλασσική αντίδραση στη θεραπεία του τραυλισμού είναι και η αμφιθυμία του Μπέρτι σχετικά με την προσφερόμενη θεραπεία. Απογοητεύεται, νευριάζει, αρνείται να δει τα θετικά αποτελέσματα, ακυρώνει το θεραπευτή αλλά και επανέρχεται με αναδιατυπωμένο αίτημα, δεσμεύεται, αναθέτει στον θεραπευτή την ομιλία του, αξιολογεί ως σημαντική τη θεραπευτική σχέση, υποστηρίζει την επιλογή του αρνούμενος τις προτάσεις για άλλο θεραπευτή.

Σημαντικές αλλαγές στη ζωή του (ανάληψη εξουσίας, λήψη αποφάσεων, δημόσιος λόγος) αλλά και οι δεσμεύσεις που απαιτεί η θεραπευτική σχέση τον κάνουν να προσεγγίζει το λογοθεραπευτή ή να απομακρύνεται από αυτόν.

Ο Denis Judd στην βιογραφία του Βασιλιά Γεωργίου του 6ου που εκδόθηκε το 1982, αναφέρει ότι οι θεραπευτικές προσεγγίσεις του Lionel Logue δεν ήταν τόσο ασυνήθιστες ούτε αμφιλεγόμενες. Αυτό φαίνεται να είναι αλήθεια. Πριν την εποχή του Λογκ θεωρούσαν ότι υπήρχε πρόβλημα με τη γλώσσα στα πρόσωπα που τραυλίζουν και τη χειρουργούσαν.

Στην εποχή του Λογκ οι ερμηνείες για τον τραυλισμό ήταν Φροϋδικές, εξ’ ου και η εστίαση του Λογκ στο μηχανισμό παραγωγής της ομιλίας φάνταζε ανορθόδοξη πρακτική. Στην ταινία ο Λογκ επιλέγει να οδηγήσει το φωνητικό κανάλι του Μπέρτι να λειτουργήσει με διαφορετικό τρόπο αλλά οδηγεί και τον ίδιο τον Μπέρτι να αυξήσει την αυτοπεποίθησή του, να αναπτύξει εμπιστοσύνη στις ικανότητες της ομιλίας του.

Τον οδηγεί, στον καθεδρικό ναό όπου ο Λογκ κάθετε στο θρόνο προκλητικά, να φωνάξει «… έχω φωνή…» για να συνειδητοποιήσει ότι ο λόγος του δεν έχει μόνο ισχύ αλλά και ομιλία ικανή να τον εκφέρει. Η προσέγγιση του Λογκ στοχεύει, όπως και οι σύγχρονες προσεγγίσεις στις δύο όψεις του τραυλισμού. Την ορατή (κολλήματα, επαναλήψεις, συσπάσεις των μυών) και την καλυμμένη (φόβος, αποφυγή, απογοήτευση, άρνηση).

Οι τεχνικές που χρησιμοποιεί -ασκήσεις αναπνοής, τονισμός των φωνηέντων με αύξηση της έντασης της φωνής για να ακούγονται τα φωνήεντα έξω από το ανοιχτό παράθυρο, χαλάρωση των μυών, τραγουδιστή ομιλία, συνοδεία της ομιλίας με κίνηση, πλήρωση των κενών στη φράση με λέξεις χωρίς νόημα ή βρισιές, μασκάρισμα της φωνής με τη δυνατή μουσική των ακουστικών- μπορεί σήμερα να μη χρησιμοποιούνται ή να χρησιμοποιούνται με διαφορετικό τρόπο στη θεραπεία αλλά έχουν θεωρητική βάση και τα αποτελέσματά τους ερμηνεύονται.  Ακόμα και το άνοιγμα του παραθύρου κατά τη διάρκεια της ομιλίας συμβολίζει το «άνοιγμα» του προσώπου που τραυλίζει προς τον έξω κόσμο.

Κορυφαία στιγμή της ταινίας το σχόλιο του Λογκ μετά το λόγο του βασιλιά «…τραύλισες όμως στο w…» και ο Μπέρτι απάντησε «…έπρεπε να πετάξω ένα δυο τραυλισμούς για να ξέρουν ότι ήμουν εγώ». Η απάντηση του Μπέρτι περιγράφει έναν από τους στόχους της θεραπείας τραυλισμού: το πρόσωπο που τραυλίζει να αποδεχθεί τον τραυλισμό του ως χαρακτηριστικό του εαυτού του. Η αποδοχή του επιτρέπει να τον διαχειριστεί και να τον αλλάξει, να τον τροποποιήσει σε έναν ελεγχόμενο και αποδεκτό τρόπο ομιλίας.

Τι γνωρίζουμε σήμερα για τον τραυλισμό

Πολλά έχουν αλλάξει από την εποχή της ταινίας σε ό,τι γνωρίζουμε για τον τραυλισμό και στους τρόπους που τον αντιμετωπίζουμε. Γνωρίζουμε πλέον ότι ο τραυλισμός είναι μια νευρογλωσσική διαταραχή που οφείλεται  σε μία γενετικά κληρονομούμενη προδιάθεση η οποία κάτω από ορισμένες συνθήκες πυροδοτείται.

Ελλείμματα στη γλωσσική ανάπτυξη, συναισθηματική ανωριμότητα, υπερβολικές απαιτήσεις, πιέσεις του περιβάλλοντος του παιδιού που δυσκολεύεται να τις διαχειριστεί, αντιδράσεις στην εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, σημαντικά γεγονότα όπως ο ερχομός αδελφού η το ξεκίνημα του σχολείου μπορούν να πυροδοτήσουν την εμφάνιση του τραυλισμού.

Μεγάλη σημασία έχει η έγκαιρη παρέμβαση. Με  την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων που συνήθως εμφανίζονται στην ηλικία των 2-2,5 χρόνων οι γονείς θα πρέπει άμεσα να απευθύνονται σε εξειδικευμένο λογοθεραπευτή για τις πρώτες συμβουλές και οπωσδήποτε μέσα στο πρώτο εξάμηνο από την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων ακόμα και αν μέσα σε αυτό το διάστημα υπάρχουν περίοδοι που το παιδί δεν τραυλίζει καθόλου.
Κατά την προσχολική ηλικία με την έγκαιρη παρέμβαση η εδραίωση και μονιμοποίηση του τραυλισμού μπορεί να αποφευχθεί.

Από τη σχολική ηλικία και μετά, η λογοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά στη μείωση της έντασης και της συχνότητας των συμπτωμάτων, στη ελαχιστοποίηση των συνεπειών του τραυλισμού, στην πρόληψη – αποτροπή της εξέλιξης του σε πολυπλοκότερα στάδια της δυσκολίας, σε θετική στάση στην επικοινωνία.

Οι ενήλικοι που τραυλίζουν ανεξάρτητα από ηλικία μπορούν να καταφέρουν εξαιρετικά σημαντική αύξηση της ευφράδειας, μείωση της συχνότητας και έντασης των στιγμών του τραυλισμού, ευκολότερη επικοινωνία, θετική αλλαγή στον επικοινωνιακό τους ρόλο.

Ευχαριστούμε θερμά την Odeon για την οργάνωση της προβολής της ταινίας στους συνεργάτες του ΚΕΘΤ πριν την έναρξη προβολής στους κινηματογράφους.

Γιώργος Φούρλας,
M.Ed., M.Sc. SLT, MRCSLT.
Θεραπευτής Λόγου και Ομιλίας

Επικοινωνία

Για οποιαδήποτε απορία και εκδήλωση ενδιαφέροντος μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας
Language