Γνωρίζουμε ότι ο τραυλισμός είναι μια πολυπαραγοντική διαταραχή, αποτέλεσμα της συνέργειας οργανικών, γλωσσικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Οι οργανικοί και γλωσσικοί παράγοντες εξηγούν καλύτερα γιατί ένα παιδί ξεκινά να τραυλίζει, ενώ οι ψυχολογικοί και περιβαλλοντικοί ερμηνεύουν καλύτερα γιατί ένα παιδί συνεχίζει να τραυλίζει. Συχνά ωστόσο ασκούνται πιέσεις στη ροή της ομιλίας του παιδιού και από άλλες οργανικές διαταραχές που μπορεί να συνυπάρχουν με τον τραυλισμό. Μια από αυτές είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ). Οι διαταραχές που μπορεί να συνυπάρχουν με τον τραυλισμό μπορεί να επηρεάζουν τη ροή της ομιλίας αλλά και να καθορίζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την επιλογή της καταλληλότερης παρέμβασης.
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από τρία βασικά συμπτώματα: διάσπαση προσοχής, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα. Οι γονείς των παιδιών με ΔΕΠ-Υ παρατηρούν συχνά ότι το παιδί τους παρουσιάζει δυσκολία να ακολουθήσει οδηγίες σε καθημερινές δραστηριότητες, να δώσει προσοχή σε λεπτομέρειες, να ολοκληρώσει εργασίες, να αντιληφθεί πιθανές εναλλακτικές συμπεριφορές αλλά και τις συνέπειες που μπορεί να επιφέρει μια πράξη του.
Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια, τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ θα πρέπει να έχουν εντοπιστεί πριν από την ηλικία των επτά ετών και να εμφανίζονται σε δύο ή περισσότερα περιβάλλοντα όπως το σχολείο, το σπίτι ή άλλες κοινωνικές συνθήκες και καταστάσεις. Τα εμφανιζόμενα συμπτώματα πρέπει να επιφέρουν έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου σε επίπεδο ακαδημαϊκό, κοινωνικό ή επαγγελματικό. Χαρακτηριστικό της διαταραχής για ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ είναι, να αντιμετωπίζει δυσκολίες στο σχολείο, στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στην ολοκλήρωση εργασιών ή και οικιακών καθηκόντων. Η ΔΕΠ-Υ δεν συνιστά το αποτέλεσμα άλλων ψυχικών διαταραχών, μαθησιακών δυσκολιών, άγχους ή κατάθλιψης, αν και πολύ συχνά, διαταραχές όπως αυτές που αναφέρθηκαν συνυπάρχουν με τη ΔΕΠ-Υ.
Έχει εκτιμηθεί ότι το 45% των παιδιών με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν κάποια μορφή διαταραχής της ομιλίας ή γλωσσικής διαταραχής. Τα πιο κοινά ελλείμματα περιλαμβάνουν μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες, μειωμένη ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και δυσκολίες ακουστικής επεξεργασίας. Οι μαθησιακές δυσκολίες εμφανίζονται σε ποσοστό έως και 60% των ατόμων με ΔΕΠ-Υ. Πολλές άλλες διαταραχές (λ.χ. Διαταραχές συμπεριφοράς, μείζονα καταθλιπτική διαταραχή κ.α.) που πιθανόν να συνοδεύουν την ΔΕΠ-Υ, μπορεί να επιδρούν στην ικανότητά του ατόμου να οργανώνει και διατυπώνει τις σκέψεις και τις ιδέες του.
Ο τραυλισμός στη ΔΕΠ-Υ, δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς και τα ευρήματα είναι λίγα. Η βιβλιογραφία ωστόσο δείχνει ότι ο επιπολασμός της ΔΕΠ-Υ σε παιδιά σχολικής ηλικίας που τραυλίζουν είναι 4 με 26% (Ardnt & Healey, 2001, Conture, 2001). Η απουσία της διάγνωσης της ΔΕΠ-Υ σε ένα παιδί, δεν απορρίπτει αυτομάτως την πιθανότητα υπάρξης της. Συνεπώς, οι κλινικοί καλούνται να παρατηρήσουν τυχόν συμπτώματα που μπορεί να επηρεάσουν και την εξέλιξη της λογοθεραπείας.
Η θεραπεία με την ισχυρότερη επιστημονική υποστήριξη για τη ΔΕΠ-Υ εξακολουθεί να είναι η φαρμακευτική αγωγή. Ευρέως διαδεδομένα διεγερτικά φάρμακα αποτελούν το Ritalin, το Adderall και το Dexedrine. Πρόσφατες, ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση διεγερτικών φαρμάκων, μπορεί να αυξήσει τα συμπτώματα του τραυλισμού. Έχει γίνει απόπειρα να χορηγηθούν μη διεγερτικά φάρμακα, όπως το Strattera, όταν η ΔΕΠ-Υ συνυπάρχει με τον τραυλισμό. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι αυτά τα μη διεγερτικά φάρμακα μπορούν στην πραγματικότητα να μειώνουν τον τραυλισμό όταν αυτά συνδυάζονται με λογοθεραπευτική παρέμβαση (Donaher, 2009). Ωστόσο, τα μη διεγερτικά φάρμακα δεν είναι εξίσου αποτελεσματικά όπως το διεγερτικά για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΔΕΠ-Υ.
Γονείς και κλινικοί θα πρέπει να έχουν υπόψιν τους ότι αυτές οι μελέτες βασίζονται σε ένα μικρό αριθμό περιπτώσεων, καθιστώντας δύσκολη την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τη χορήγηση διεγερτικών ή μη φαρμάκων και τον τραυλισμό. Περαιτέρω κλινική έρευνα απαιτείται προκειμένου να διερευνηθούν οι επιπτώσεις της φαρμακευτικής αγωγής της ΔΕΠ-Υ στον τραυλισμό. Συνεπώς, οι γονείς καλούνται να ενημερωθούν και να συζητήσουν τα ανωτέρω ευρήματα με τους γιατρούς τους, και να διερευνήσουν ποια επιλογή είναι η πλέον κατάλληλη για το παιδί τους.
Η εμπειρία που έχουμε στο Κέντρο Έρευνα και Θεραπείας Τραυλισμού από παιδιά με ΔΕΠ-Υ και τραυλισμό μας βοηθά στην έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων που μπορεί να υποδηλώνουν τη συνύπαρξη της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και του τραυλισμού και προσαρμόζουμε κατάλληλα το πρόγραμμα λογοθεραπείας του παιδιού. Συνεργαζόμαστε επίσης στενά με τους γονείς και τους γιατρούς του παιδιού για την εκτίμηση της κλινικής εικόνας και την υποστήριξη των συνολικών του αναγκών.
Ηλίας Σπυρίδης, Λογοθεραπευτής,
μέλος της Θεραπευτικής Ομάδα ΚΕΘΤ
Το άρθο του Ηλία Σπυρίδη αναδημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό Ορίζοντες Γνώσης
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Arndt J, Healey EC., (2001) Concomitant Disorders in School-Age Children Who Stutter, Lang Speech Hear Serv Sch, 32 (2): 68-78
Conture, E. G. (2001). Stuttering: Its nature, diagnosis, and treatment, Boston: Allyn &Bacon.
Donaher J., (2009), The Effects of ADHD Medication Changes on a Child Who Stutters, Perspectives on Fluency and Fluency Disorders 19(3): 95-98.
Το άρθρο συντάχθηκε από τον Ηλία Σπυρίδη και δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό Ορίζοντες Γνώσης
